Een paar maanden geleden, datum helaas niet bekend. In een zaaltje op het stadhuis zitten vertegenwoordigers van de winkeliers, vastgoedpartijen, “mensen uit het vakgebied” en twee wethouders, GJ ’t Hart en C. Mourik bij elkaar om te brainstormen.
Er moeten meer mensen naar het centrum van Spijkenisse. Goed voor de winkeliers, goed voor de vastgoedverhuurders en goed voor de gemeente, want de inkomsten uit de parkeergelden vallen tegen.
Tijd voor actie. En die komt er. Men gaat aan de gang met het door Vijf890 ingebrachte concept: InSpijkenisse.
Maar wat deed Vijf890 daar? En hoe komt het dat een commerciële partij al in de pre-contractfase zo kan meedenken? Was het verstandig dat de verantwoordelijke wethouder zijn directe vriend, oud-raadslid en partijgenoot, Marco Jongeneel als eigenaar van Vijf890 aan liet schuiven? GJ ’t Hart kent de regels van het spel maar al te goed.
De integriteit van een politiek ambtsdrager komt in gevaar als hij informatie die nog niet openbaar is, gebruikt om er zichzelf of anderen mee te bevoordelen. Het kan dan gaan om informatie waar hij vanuit zijn ambt over beschikt, of die hem ongevraagd wordt toegespeeld door relaties. De verleiding kan groot zijn om in de privésfeer melding te maken van informatie die voor anderen van direct belang is. Soms is dat informatie die weliswaar ooit openbaar wordt, maar waarbij voordeel ontstaat door het eerder verkrijgen ervan. Voorbeelden zijn de aan- en verkoop van een huis of een stuk grond, de gunning van opdrachten, etc.
bron: Handreiking integriteit van politiek ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen
Eerder in 2004 heeft hij al eens te maken gehad met een beschuldiging van “schijn van belangenverstrengeling”. Dat liep destijds met een sisser af. En ook bij het plan van de Eurobruggen, ontworpen door een medewerker van Vijf890 waren deze geluiden te horen. Dit werd weggewimpeld als: “het is een uniek plan en dus geven wij het voordeel van de twijfel”.
De banden tussen de partijen die bij de brainstorm sessie aanwezig waren zijn hecht, eigenlijk te hecht. Want de vader van Marco Jongeneel is de voorzitter van de winkeliersvereniging. Deze had daardoor directe toegang tot informatie waarover andere marktpartijen niet beschikken.
Ook deze connectie had voor de verantwoordelijke wethouder een reden moeten zijn om te zeggen: “Marco ( Jongeneel), goed idee, willen we graag mee aan de gang maar je kunt in deze campagne niet de uitvoerende partij zijn”. In de denktank zaten te veel lijnen die direct verbinden naar Vijf890.
Overzicht van directe familie en vriendschappelijke relaties
3.4 Leveranciersselectie dient primair te geschieden op basis van objectieve criteria en dus niet op grond van persoonlijke voorkeuren.
(bron Inkoop en aanbestedingsbeleid 2010 gemeente Spijkenisse)
En ook rijst de vraag waarom wethouder Mourik niet een signaal heeft afgegeven. In de inkoop en aanbestedingsnota van de gemeente staat vermeld dat zelfs bij vermoedens van belangenverstrengeling er een melding gedaan moet worden. Als dat al gedaan is, heeft wethouder ’t Hart dit naast zich neergelegd.
Belangenverstrengeling
Indien er mogelijk strijdigheid van belangen speelt, dient iedere budgethouder / inkoper dit onmiddellijk aan het afdelingshoofd te melden. De betrokkene werkt daarna niet meer aan het desbetreffende inkoopdossier.
(bron Inkoop en aanbestedingsbeleid 2010 gemeente Spijkenisse)
Binnen de kring rondom de winkeliers, vastgoedpartijen en wethouder ’t Hart zijn er blijkbaar weinig mensen die aandacht hadden voor een aantal uitgangspunten die van toepassing zouden moeten zijn op het traject. Wie wel kritiek heeft, ligt “eruit”.
Integriteit
Integriteit heeft alles te maken met de kwaliteit van het openbaar bestuur. Ook kan integriteit het vertrouwen van de burgers in hun overheid maken of breken. De overheid moet dus extra prioriteit geven aan integriteit, temeer omdat zij werkt met publieke middelen en op veel terreinen een monopolypositie heeft. Elke politiek ambtsdrager op elk bestuurlijk niveau kan bij alle afwegingen, soms plotseling, vragen krijgen over zijn integriteit. En terecht, want belangenverstrengeling, misbruik van positie, corruptie en fraude kunnen niet worden getolereerd.
“Politiek ambtsdragers vervullen een voorbeeldfunctie voor de burgers en voor hun ambtenaren. De handel en wandel van politiek ambtsdragers heeft zijn weerslag op de hele organisatie, zowel in positieve als in negatieve zin. Politiek ambtsdragers zijn verantwoordelijk voor de integriteit van hun organisatie en dus voor de integriteit van hun ambtenaren. De politiek ambtsdrager heeft uiteraard net als iedere andere burger recht op een privéleven, maar hij leeft in een glazen huis, waardoor ook privégedragingen onderwerp van (brede) publieke aandacht kunnen zijn. Daarom moet een politiek ambtsdrager 24 uur per dag alert zijn op handelingen of gedragingen die het aanzien en de integriteit van het politieke ambt kunnen schaden.”
bron: Handreiking integriteit van politiek ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen
Om het integriteitsbeleid handen en voeten te geven is een aantal regels en procedures ontwikkeld. Echter, wat nog belangrijker is: integriteit is een grondhouding, een kwestie van mentaliteit, iets waar je aan kunt werken en waar je in kunt groeien. In het integriteitsbeleid zal dan ook een belangrijke plaats moeten worden ingeruimd voor de cultuur in de organisatie en in de politieke arena.Dit moet een cultuur zijn van openheid, waarin men elkaar aanspreekt op gedrag en handelen. Het vaststellen van regels en procedures is van groot belang, maar het mag nooit leiden tot een houding dat de integriteit daarmee is ‘geregeld’.
Belangenverstrengeling
Van belangenverstrengeling is sprake als het publiek belang wordt vermengd met het persoonlijk belang van een politiek ambtsdrager of dat van derden, zoals familieleden of vrienden. Hierdoor is een zuiver besluiten of handelen in het publiek belang niet langer gewaarborgd. Niet alleen feitelijke belangenverstrengeling, maar ook de schijn ervan moet worden vermeden.
Belangenverstrengeling ligt op de loer als een politiek ambtsdrager (financiële) belangen heeft bij organisaties of ondernemingen die een relatie met een van de overheden hebben of kunnen krijgen, en waarover de betreffende overheid besluiten neemt.Voorbeelden zijn besluiten over bijvoorbeeld aanbesteding, subsidieverstrekking, steunverlening, verstrekking van leningen en verlening van advies- en onderzoeksopdrachten.
Politiek ambtsdragers zouden in de verleiding kunnen komen om zich bij het nemen van functionele beslissingen mede te laten leiden door persoonlijk financieel belang ……. Het begrip ‘financieel belang’ moet ruim worden opgevat.
bron: Handreiking integriteit van politiek ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen
Vijf890 is namelijk de leverancier van al het drukwerk en actief als ontwerper hiervan voor de partij, ONS, de partij van wethouder ‘t Hart. En zoals eerder gemeld was de heer Jongeneel oud-raadslid voor deze partij. Eerder zei men vanuit de ONS dat deze werkzaamheden door Vijf890 altijd zijn verricht tegen kostprijs. Nagaan is onmogelijk, deze gegevens zijn niet openbaar.
Maar juist dit tegen kostprijs leveren maakt latere opdrachten weer verdacht. Is een dergelijke opdracht niet een vergoeding voor de inzet die Jongeneel eerder aan de partij leverde? Heeft wethouder ’t Hart door het laten aanschuiven van Jongeneel een wederdienst geleverd voor zijn inzet voor de partij? Een dergelijke vraag is nooit uit te sluiten. Vanuit die gedachtegang is het ook onverstandig geweest om een opdracht van de gemeente te aanvaarden.
We gaan terug naar de brainstormsessies. Het ministerie van Binnenlandse Zaken stelde in samenwerking met de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en de provincies, de in april 2011 verspreide: “Handreiking integriteit van politiek ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen” op. Deze is ook door de gemeente Spijkenisse ontvangen.?
Eén van de punten die men benoemd is:
“De integriteit van een politiek ambtsdrager komt in gevaar als hij informatie die nog niet openbaar is, gebruikt om er zichzelf of anderen mee te bevoordelen. Het kan dan gaan om informatie waar hij vanuit zijn ambt over beschikt, of die hem ongevraagd wordt toegespeeld door relaties. De verleiding kan groot zijn om in de privésfeer melding te maken van informatie die voor anderen van direct belang is. Soms is dat informatie die weliswaar ooit openbaar wordt, maar waarbij voordeel ontstaat door het eerder verkrijgen ervan. Voorbeelden zijn de aan- en verkoop van een huis of een stuk grond, de gunning van opdrachten, etc.”
bron: Handreiking integriteit van politiek ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen
Dit punt maakt dat het eigenlijk niet van belang is of Vijf890 aanwezig was bij de sessies. Zoals eerder gemeld, er zijn twee zeer directe lijnen aanwezig die in dit geval van toepassing zijn. Zowel de wethouder als de voorzitter van de winkeliersvereniging hadden informatie die doorgespeeld kon worden wanneer Marco Jongeneel niet aanwezig was. Zou dit niet door de wethouder zijn gedaan maar door zijn vader, dan had wethouder ’t Hart op zijn minst kunnen zeggen: “Dit moeten we niet doen, ik vrees dat dit tot problemen kan leiden”.
Eerlijke concurrentie ondersteunen:
Aan relevante leveranciers moet een gelijke mogelijkheid worden geboden om mee te dingen naar opdrachten.
(bron Inkoop en aanbestedingsbeleid 2010 gemeente Spijkenisse)
Inmiddels is bekend dat de heer M. Jongeneel wel aanwezig was bij deze sessies. En dat is niet wenselijk. Immers, als gesprekspartner kan hij sturing geven aan de financiële invulling van de campagne.
“Elke fase van een aanbesteding kent zijn eigen integriteitsrisico’s. Bij de start kan het bijvoorbeeld gebeuren dat een bedrijf wordt betrokken bij de opdrachtformulering en daarop vervolgens een offerte uitbrengt. In feite schrijft het bedrijf hiermee zijn eigen bestek. Dat is onwenselijk.”
bron: Handreiking integriteit van politiek ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen
Daarmee zijn we er niet. Een opdracht vanuit een overheidsorgaan dient te voldoen aan een aantal kenmerken. De regels voor inkoop en aanbesteding moeten passen binnen de Europese aanbestedingsrichtlijn 2004/18/EG. Dat betekent dat de volgende beginselen gelden bij de gunning van overheidsopdrachten:
• gelijke behandeling;
• non-discriminatie;
• proportionaliteit;
• transparantie.
Nu valt de campagne niet onder de Europese aanbestedingsrichtlijn maar wordt er van de (lokale) overheid wel verwacht dat men zich zoveel mogelijk aan deze uitgangspunten houdt. We komen deze hoofdpunten dan ook regelmatig tegen in het inkoop- en aanbestedingsbeleid van de gemeente Spijkenisse.
Om een goede concurrentie te waarborgen, worden bij een meervoudig onderhandse aanbesteding of enkelvoudige uitnodiging niet altijd dezelfde leverancier(s) uitgenodigd om een offerte uit te brengen.
(bron Inkoop en aanbestedingsbeleid 2010 gemeente Spijkenisse)
In het geval van de campagne is dit niet gebeurd. De eerste openbare bijeenkomst was op 15 oktober 2012. Daar werd het plan gepresenteerd. Opvallend genoeg werd er, zo blijkt uit de informatie die wij hebben verkregen, door de wethouder niet gemeld dat de opdracht al gegund was aan Vijf890. In later gestelde schriftelijke vragen waar gevraagd was waarom de wethouder specifiek vraagt naar de mening van de commissieleden antwoord het college van B & W: “omdat het college hecht aan de mening en ideeën van de commissieleden.”
In onze ogen “poppenkast”, er is namelijk al een contract gegund met daarin een omschreven opdracht en er zijn door Vijf890 op dat moment al werkzaamheden verricht. Zo blijkt op 2 september al de domeinnaam aangeschaft te zijn door Vijf890. (waarbij wij ons afvragen waarom deze NIET op naam van de gemeente Spijkenisse is gezet? We komen hier later op terug.)
En daarmee komen we gelijk op het volgende punt. Voor geen enkele andere onderneming in Spijkenisse is het mogelijk geweest om te kunnen intekenen op een dergelijke opdracht.
De inkoper / budgethouder dient alle potentiële leveranciers van gelijke informatie te voorzien.
(bron Inkoop en aanbestedingsbeleid 2010 gemeente Spijkenisse)
Hiermee heeft de gemeente zichzelf uiteindelijk ook gedupeerd. Want is Vijf890 wel de beste partij voor deze opdracht? En is het door Vijf890 aangedragen concept wel het meest effectieve? In ieder geval kan er nu niet vergeleken worden met andere concepten.
Iedere inkoper / budgethouder draagt de verantwoordelijkheid om al zijn handelingen uit te voeren in overeenstemming met alle uitgangspunten uit dit beleid, alsmede met de geldende richtlijnen en wetgeving. Zoals reeds in de Inleiding gesteld, kan deze gedragscode niet de plaats innemen van het gezond verstand en het geweten.
(bron Inkoop en aanbestedingsbeleid 2010 gemeente Spijkenisse)
In het AD van 26-10-2012 verdedigt wethouder ’t Hart zijn vriend, oud-raadslid en partijgenoot M. Jongeneel met de woorden: “Marco levert gewoon goed werk en kent de stad goed”. Maar weet de wethouder wat andere bedrijven leveren en hoe goed anderen de stad kennen? De uitspraak kan worden opgevat als, dat dit blijkbaar niet het geval is. Een zeer subjectieve vaststelling. Ook refereert de wethouder naar door Vijf890 reeds gerealiseerde opdrachten voor derden. Maar kent de wethouder de referenties van andere bedrijven? Eén van de bedrijven waarmee Hoogenraad Media regelmatig samenwerkt is verantwoordelijk geweest voor de websites van Dixons en Dynabyte. Toch ook niet de kleinste opdrachtgevers.
De gemeente Spijkenisse heeft de ambitie om de lokale en regionale werkgelegenheid te stimuleren. Bij elke offerteaanvraag dienen bedrijven uit Spijkenisse te worden uitgenodigd (mits het betreffende werk door Spijkenisser bedrijven vertegenwoordigd is). Het inkoopteam/budgethouder behandelt ondernemers op gelijke, niet discriminerende, transparante wijze. In de praktijk betekent dit dat er geen voorkeursbehandeling toegepast wordt voor lokale en regionale ondernemers.
(bron Inkoop en aanbestedingsbeleid 2010 gemeente Spijkenisse)
En dit geldt niet alleen voor Hoogenraad Media. Ook andere bedrijven in de reclame en promotie te Spijkenisse leveren, voor andere partijen dan de gemeente, kwalitatief hoogstaande producties. Begrijpelijk dat een instituut als de gemeente niet alle lokale partijen kent. Maar juist dat gegeven maakt ook dat de uitspraken van de wethouder in het AD zeer verkeerd kunnen vallen. Hij is hierin ronduit lovend geweest voor Marco Jongeneel zonder met goede gronden aan te komen om de schijn van belangenverstrengeling weg te nemen.
Daarmee bevooroordeeld hij Vijf890 en zet andere partijen op een lager niveau zonder gedegen grondslag. Van een wethouder mag verwacht worden dat hij de impact van zijn woorden afweegt. Zeker als de aanleiding is dat anderen de schijn van belangenverstrengeling al vermoeden.
“Een persoonlijk belang hoeft echter niet per definitie een financieel of een direct eigen belang te zijn. Zo kan een wethouder of gedeputeerde familie- of vriendschapsbetrekkingen hebben bij een aanbieder van diensten. Tegelijkertijd hoeft dit op zich geen reden te zijn om een opdracht te verlenen of te weigeren. De uitgangspunten van objectiviteit, transparantie en non-discriminatie gelden ook voor bevriende aanbieders. Hun aanbod zal op dezelfde zorgvuldige wijze moeten worden beoordeeld. Komen zij als beste uit de bus, dan is er geen reden om hun de opdracht te onthouden. In dat geval kan immers worden aangetoond dat van bevoordeling geen sprake is en dat de procedures van het aanbestedingsbeleid zijn gevolgd.”
bron: Handreiking integriteit van politiek ambtsdragers bij gemeenten, provincies en waterschappen
Gemeente ook gedupeerd
Eén van de belangrijkste bezwaren die wij hebben is dat doordat Vijf890 al vanaf de pre-contractfase actief betrokken is, er geen enkele mogelijkheid bestaat om andere zienswijze op het project door wie dan ook te laten ventileren. Het zal (zo blijkt nu al) worden afgewezen als zijnde jaloezie om het feit dat de opdracht niet door anderen gedaan had kunnen worden.
Ook speelt dat de Vijf890 nooit “onvoldoende” aan de opdracht kan voldoen. Deze is immers in samenspraak met de opdrachtgever ontstaan. Er is echter door de gemeente geen ander beeld opgedaan. Is het in de campagne bedachte onderdeel “plattegrond” wel altijd de beste van toepassing? Waarom is er gekozen voor de dure optie van abri’s waarop voor slechts 2 weken 12.000 euro moet worden betaald? Waarom is er NIET gekozen voor de zogeheten “driehoeksborden” welke een stuk voordeliger zijn?
Met een andere indeling van het budget en de wijze waarop de campagne wordt uitgevoerd had bijvoorbeeld radioreclame via RTV Rijnmond ingezet kunnen worden. ?
Twijfels over de kosten website
Onlangs is door Trots op Nederland Spijkenisse schriftelijk vragen gesteld en deze zijn door het college beantwoord. Hier viel ons op dat bij de financiële verantwoording wordt verwezen naar een bedrag van € 9436.- voor de ontwikkeling van de website door Humanique. Websitestrategie en Ontwikkeling. Bezoek aan de website van dit bedrijf, http://www.humanique.com/, leert dat men al op 01-01-2012 is opgegaan in een ander bedrijf: Zicht Online.
Daarnaast valt het op dat deze offerte volgnummer 2012-0002 heeft en een uurtarief (€ 110.-) gehanteerd wordt dat ver boven de huidige marktprijs ligt (ter vergelijking, één van de grootste bouwers van websites in deze regio, Beeldspraak, berekent gemiddeld 80 tot 90 euro per uur voor een senior medewerker).
Hoogenraad Media is zeer bekend met de ontwikkeling van websites op basis van diverse CMS systemen. Wij, en ook andere bedrijven stelden publiek al vast dat wij de kosten vrij hoog vonden. Bestudering van de offerte leverde bij ons gelijk vragen op. Vooral de kosten Backend CMS en CMS uitbreidingen deden onze wenkbrauwen fronsen. Het aantal uren komt in onze ogen op die posten nogal opgeklopt over.
Het aantal uren dat gemeld wordt voor het grafisch ontwerp is ook hoog.. Al deze punten roept bij ons zelfs de vraag op of deze offerte niet “op maat naar een bedrag” is geschreven.
Nog een punt van zorg
In het college advies staat de volgende zin opgenomen: “Opgemerkt moet worden dat deze campagne een vervolg dient te krijgen.”. Maar hoe gaat dat traject verlopen? Vijf890 heeft een aanzienlijke voorsprong in deze. Een eventuele andere opdrachtnemer zal het waarschijnlijk niet voor elkaar krijgen om opnieuw budget gerealiseerd te krijgen voor een andere website. Feitelijk wordt men gedwongen om voort te borduren op de ingeslagen weg. En niet vermeld staat hoe snel dit vervolgtraject moet starten, hoeveel budget er beschikbaar is en wat de uitgangspunten moeten zijn.
Daarnaast is het domein inspijkenisse.nl nog steeds van Van Baren Hosting en NIET van de gemeente! Wij vragen ons dan ook af waarvoor € 1.000.- door de gemeente is betaald? Alle mogelijke facturen en correspondentie ten spijt, de registratie is niet op naam van de gemeente Spijkenisse.
(Hieronder ter verduidelijking de registratie van InSpijkenisse.nl en Hoogenraadmedia.nl.
Deze printshots dateren van maandag 26 november 2012. Bron: sidn.nl)
Het college-advies vermeldt nergens hoe men de impact van de campagne gaat meten. Er zijn geen doelen gesteld als: xx% meer bezoekers parkeergarage, xxxx aantal bezoekers aan de website in periode campagne op basis van unieke Nederlandse IP-nummers en andere parameters.
En waarom moest de actie zo snel starten na de presentatie van 15 oktober? Het is een punt van slordigheid dat de hele stad sinds donderdag 22 november vol hangt met uitingen in de abri’s waarop verwezen wordt naar de website terwijl deze website pas op donderdag 29 november online gaat. Hiermee laat Vijf890 steekjes vallen in het communicatieproces. Maar ja, kritiek hierop is nauwelijks mogelijk, immers Vijf890 levert toch prima werk, aldus ’t Hart.
Tot slot
Bij het indienen van de aanklacht zijn wij uitgegaan van de genoemde documenten. Hierbij is ons opgevallen dat in het inkoop- en aanbestedingsbeleid 2010 weinig vermeld wordt over relaties in de vriendschappelijke sfeer. Dit is duidelijk een gemis. In diverse stukken van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en de VNG komen wij regelmatig dit wel tegen als aanbeveling.
Hoogenraad Media had zich graag bij de gemeente Spijkenisse gemeld met een voorstel voor een campagne. Dat zou mogelijk geweest zijn wanneer er open en transparant was gehandeld. In die zin leiden wij schade dat zelfs de “kans” niet aanwezig is geweest door de bevooroordeling van Vijf890.
Wij zijn niet afhankelijk van inkomsten door de gemeente. Maar wij willen wel opkomen voor onze rechten en die van andere bedrijven die in deze moeilijke tijden mogelijk moeite hebben met het vinden van opdrachten. Die zich vaak compleet buiten het zichtveld van de gemeente bevinden. En ja, wij zijn eerlijk, ook voor ons is elke binnenkomende opdracht belangrijk.
Hoogenraad Media lijdt dus schade. Het kost ons daarnaast ook tijd en inzet om deze aanklacht te behandelen.
Wij stellen vast dat op een aantal punten de schijn is gewekt en ook stellen wij vast dat de verantwoording zoals gedaan is op eerder gestelde vragen, leiden tot nieuwe vragen die op zich misschien nog wel te verantwoorden zijn maar door de gehele procesgang alleen maar meer “mist” oproepen.
De onderzoekscommissie heeft als taak de aanklacht “Schijn van Belangenverstrengeling” te onderzoeken. Wat ons betreft is de “schijn” al vrij snel gewekt en heeft wethouder ’t Hart zich gedurende het gehele proces niet voldoende beseft waaraan schuldig werd gemaakt. Dit valt te betreuren en hierdoor hebben anderen schade ondervonden. Ongeacht de uitkomst van de onderzoekscommissie is deze schijn al lang niet meer weg te nemen. Dit beeld is niet alleen aanwezig bij Hoogenraad Media, maar ook bij andere ondernemers, burgers en de diverse media.
