Start restauratie Maria Rust

De steenhouwers Marc de Groot en Steven Janse zijn in december begonnen aan de restauratie van de grafmonumenten op de oude begraafplaats van Rockanje.

Ondanks sneeuw, regen en vorst. Hoe kan dat? In hun werkplaats aan de Langegracht in Leiden leggen ze uit waar ze mee bezig zijn.

Het restaureren van de kapotte stenen is vooral een kwestie van grondig maar voorzichtig schoonmaken, scheuren repareren en gebroken onderdelen weer aan elkaar lijmen.

Marc de Groot: ‘Voorname rol spelen de doken, pinnen die twee delen met elkaar verbinden. Die zijn vaak verroest. Door de roest wordt de omvang van de pinnen groter en komen er barsten in de stenen delen waarin de doken zitten. Daarom zijn bijvoorbeeld al die kleine stenen paaltjes gesneuveld waar ooit de kettingen aan hingen. Nieuwe pinnen zijn van roestvrij staal, om te voorkomen dat de roest opnieuw toeslaat.’ Het beste werken de mannen van BamBam Steenhouwers in hun eigen werkplaats, in Leiden. Ze hebben daarom nu onderdelen van ongeveer dertig graven opgehaald uit Rockanje.

Brand

Steven Janse vertelt wat ze doen: ‘Om te beginnen maken we de steen goed schoon. Dat gebeurt soms met een hogedrukspuit, maar altijd buitengewoon voorzichtig. Vaak zit er brand in de steen. Dat veroorzaakt schilfers. Als je koste wat kost die stukken eraf wilt hebben, zie je de dikte van zo’n steen zienderogen achteruitgaan. Daar zijn we geen voorstander van: je hebt om te beginnen een glad resultaat, maar na nog een paar behandelingen heb je niets meer over. We restaureren in het algemeen terughoudend, dat wil zeggen dat we alleen het hoogstnoodzakelijke doen. We zijn tegen revolutionaire ingrepen – die doen de sfeer van zo’n oude begraafplaats geen goed.’

Van belang is het materiaal van de grafstenen. Veel graven zijn gemaakt van Belgisch hardsteen. Dat is gevormd door afzettingen in de aarde, miljoenen jaren geleden. Vaak zijn in deze afzettingen nog lagen van planten te onderscheiden, die nu zorgen voor zwakke plekken in de stenen. Op die lijnen breken de stenen doorgaans na verloop van tijd. Zoals gebeurd is bij de zerk op het graf van Benjamin Vlielander (1788-1859), burgemeester van Rockanje in de jaren 1814 tot 1852. Andere soorten steen, zoals graniet, zijn stollingsgesteenten van magma en lava, en die zijn steviger en minder kwetsbaar. Marmer daarentegen is teer spul, constateert De Groot: ‘Dat is soms helemaal versuikerd en de letters zijn dan al zo slecht herkenbaar, dat we de kapotte stukken alleen nog aan elkaar kunnen zetten.’

Van de graven op Maria Rust hebben er ongeveer 75 een beugel, een steun die de staande steen aan de achterkant schraagt. Veel van die beugels zijn doorgeroest. Een ambachtelijke smid, Sjaak van de Geijn, ook uit Leiden, levert voor deze restauratie de nieuwe steunen. Hij maakt ze met de hand. Er ligt al een prototype in de werkplaats van de twee steenhouwers klaar – exact gemaakt naar het voorbeeld van de oude steunen.
De Groot en Janse werken gestaag door en hopen het karwei vóór 1 april afgerond te hebben. Dan kunnen de grafstenen van de Rockanjenaren weer tientallen jaren mee.